Lessen van een klimaatneutrale én frisse school, deel 1

klimaatneutrale brede school Houthaven Architectenbureau Marlies Rohmer

Sinds december 2011 is het ontwerpteam onder aanvoering van Architectenbureau Marlies Rohmer intensief bezig met de uitwerking van het ontwerp voor de nieuwe brede school Houthaven in Amsterdam. Het definitief ontwerp is inmiddels afgerond en momenteel wordt het bestek opgesteld;  een mooi moment om eens terug te kijken op het ontwerpproces en de resultaten! Wat kunnen we ervan leren?

Bij de ambitiebepaling van deze nieuwe school was het al duidelijk dat de lat erg hoog werd gelegd, door zowel gezondheid als energieprestatie op het hoogste niveau in te schalen: Frisse School Klasse A en Klimaatneutraal (vlgs def. gem. A’dam). Een intensieve en complexe zoektocht naar optimalisatie van gebouw en installaties volgde.

Samengevat werd de grootste spanning veroorzaakt door de enorme hoeveelheden frisse lucht en licht gecombineerd met weinig energieverbruik (en compensatie) binnen de budgetten en architectonische mogelijkheden. Veel verse lucht (1200m3/uur per groepsruimte) betekent een grote hoeveelheid energie aan ventilatievermogen. Veel natuurlijk daglicht (8%) heeft een slecht effect op de isolerende werking, wat zowel in de winter als zomer tot meer energieverbruik leidt.

Waar liepen we tegenaan (onderstaand is een selectie in willekeurige volgorde)?

1. Daglichtfactor in relatie tot compact gebouw: Om tot een daglichtfactor van 8% te komen (klasse A) is realistisch gezien daglichttoetreding van 2 kanten noodzakelijk. Een compact gebouw is (o.a.) nodig om tot een uiterst energiezuinig ontwerp te komen. Tweezijdig licht is dan niet altijd mogelijk. Vanuit gezondheidsoverwegingen vinden wij een daglichtfactor van 5% acceptabel op deze plekken. Les: DLF 8% door 2-zijdige daglichttoetreding is niet altijd mogelijk en ook niet noodzakelijk. Waar mogelijk wel nastreven!

2. EPC in relatie tot klimaatneutrale prestatie: De rekenmethodiek van de EPC norm is niet geschikt voor gebouwen met een EPC waarde < 0,5. Les: Om tot een klimaatneutrale prestatie (benadering van EPC=0) te komen is het noodzakelijk om onderbouwde gelijksheidsverklaringen op te stellen.

3. Gelijktijdige bezetting van gebouw: door een realistische berekening te maken van de bezetting van het gebouw blijkt het mogelijk om de gestelde 800ppm (CO2 concentratie) te behalen bij een lagere ventilatievoud. Les: eis voor maximale C02 concentratie is leidend boven de ventilatievoud, die geoptimaliseerd kan worden door de maximale bezetting te bepalen tov de rekennorm.

4. Complexiteit van EPC optimalisatie; het zoeken en doorrekenen van energetische optimalisaties blijkt uitermate complex vanwege de sterke onderlinge verbanden tussen installatietechnische maatregelen en consequenties op alle fronten. Voorbeeld: op enig moment bleek een maatregel tot gevolg te hebben dat een lokaal aan de noordzijde bij >30 graden buitentemperatuur verwarmd zou moeten worden op moment dat aan de zuidzijde de koeling aanstond. Les: Veel tijd, focus, kennis en samenwerking tussen disciplines is vereist (= integraal en iteratief ontwerpen).

5. Besparing op kunstlicht; door de grote interne hoogte van lokalen (3,5m) kost het veel energie om de vereiste 500lux kunstverlichting op werkbladniveau te leveren. Les: Door de armaturen te verlagen en automatisch dimbaar te maken per zone is een aanzienlijke besparing te behalen. Daarvoor moet wel een stofvrij armatuurontwerp ontwikkeld worden.

6. Isolatie in relatie tot ventilatievoud; de enorme hoeveelheden lucht die door het gebouw moeten conform klasse A zorgen ervoor dat verdere isolatie boven Rc 5 geen toegevoegde waarde heeft. Ook de toepassing van tripple glas bleek voor dit ontwerp daardoor niet rendabel. Les: investeren in hele hoge isolatiewaarden bij een frisse school klasse A verdient zich niet terug.

In blogartikel deel 2 over dit onderwerp zullen we ingaan op nog 6 waardevolle lessen uit dit project. Ook zullen we aantonen hoe het ontwerp van deze brede school zich verhoudt tot andere duurzame scholen.

Graag horen we in de tussentijd uw ervaringen en lessen bij het ontwerp en realisatie van duurzame scholen (nieuwbouw of renovatie). Uw reactie hieronder wordt gewaardeerd! Door ervaringen te delen willen we niet alleen deze school verder optimaliseren, maar ook andere projecten helpen.

Projectpartners:
school: brede school Houthaven  (BVO 6569m2)
opdrachtgever: Gemeente Amsterdam Stadsdeel West
schoolbesturen: AWBR en Amos
architect: Architectenbureau Marlies Rohmer Amsterdam
constructeur: Strackee Amsterdam
installatie-adviseur: Schreuder Alkmaar
bouwfysisch adviseur: Nelissen Eindhoven
duurzaamheidsadviseur: Aldus bouwinnovatie Amsterdam

 

CPO geeft ruimte aan duurzame ambities! Wat zijn uw idealen?

CPO (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap) biedt de individu uitgelezen kansen om een eigen stempel op een project te drukken bij relatief lage kosten. Daarbij is de prijskwaliteit verhouding vaak hoger dan gemiddeld, omdat er geen ontwikkelwinsten ingecalculeerd hoeven worden. Hoewel daarentegen de complexe (overleg)structuur van de groep tot langere voorbereiding kan leiden, lijken dergelijke CPO vormen prachtige uitgangspunten te bieden voor ondernemende types met uitgesproken huisvestingsbehoeftes.

Ook het economische tij, waarin nagenoeg alle projectontwikkeling tot stilstand is gekomen door moeilijke financiering, heeft de belangstelling voor CPO een duwtje in de rug gegeven. Voor nieuw te (her)ontwikkelen gebieden wordt het fenomeen omarmd, maar ook vanuit gebruikers zelf komen gezamenlijke initiatieven tot stand.

Wij zijn ervan overtuigd dat CPO ook de duurzaamheid kan bevorderen, omdat wij geloven dat er een doelgroep is van mensen die zelf een stap in duurzaamheid wil zetten maar daar nog niet mee uit de voeten kunnen. Een gezamenlijk initiatief kan dat stimuleren.

Is deze vooronderstelling juist, en wat zijn dan die specifieke (duurzaamheids) behoeftes van geïnteresseerden? Voelt u zich aangesproken? Reageer dan en beschrijf uw idealen!

Zie in bijgaande links twee totaal verschillende CPO projecten waarbij Aldus betrokken is om de mogelijkheden voor duurzaamheid te promoten, verhelderen en concretiseren:

1. Project Black Jack (klik hier) is een initiatief van aantal professionele bouwpartners voor een groot woon/ werkcomplex in Amsterdam Noord. Voor interesse in dit project meldt u aan op de website: www.blackjackbsh.nl
2. Project De Derde Fase (klik hier) is een initiatief van een groep ouderen voor een nieuw woonproject in Zutphen.

Zou u in een passiefhuis willen wonen, of nog liever geheel zelfvoorzienend willen zijn? Zou u volledig tussen het groen willen leven, of wilt u wonen in een duurzaam gerenoveerd pand? Zou u uw eigen afval willen recyclen, en energie willen opwekken of wilt u uw eigen groente verbouwen midden in de stad? Wij zijn benieuwd naar uw uitgesproken voorkeuren!